Levende zee

Tijdens de les in het centrum willen we de leerlingen zoveel mogelijk ervaringen met de levende dieren uit de zee op laten doen. We bespreken ook de complexiteit van het ecosysteem “Zee”. De invloed van de mens op dit ecosysteem is erg groot, daarom vragen we aan u dit onderdeel met de leerlingen als voorbereiding te behandelen.

Voorbereidende activiteit

Doel: De leerlingen weten waar de dieren uit de les vandaan komen. De leerlingen ervaren dat de zee een kwetsbaar ecosysteem is. De mens, met al zijn activiteiten, is voor de zee een grote bedreiging.

Benodigdheden:

Digibord
Filmpje Mee met een mosselboot de Oosterschelde op (5:07 min - bron: youtube)
Beschikbaarheid van internet voor de SOLE opdracht

Werkwijze:
Suggestie 1: Voorbereidend filmpje
Ter voorbereiding op de les op locatie kan het filmpje Mee met een mosselboot de Oosterschelde op worden bekeken. In 5 minuten wordt duidelijk waar de dieren, die de leerlingen in het leslokaal op locatie gaan zien, vandaan komen.

Suggestie 2: Informatie verzamelen via een SOLE opdracht (zie bijlage voor extra uitleg)
De SOLE opdracht bestaat uit een opdracht die je op het bord projecteert en naar de beschikbare digitale hulpmiddelen stuurt (hierdoor is het vertalen eenvoudiger). De leerlingen gaan in viertallen op zoek naar het antwoord waarbij er per viertal maar één digitaal hulpmiddel gebruikt mag worden. Hierdoor leren de leerlingen veel meer van en met elkaar. De leerkracht laat het leerproces geheel aan de leerlingen. Verlaat als het even kan het lokaal en meldt dat je over 15 minuten terug bent. Observeren van een afstandje is natuurlijk heel leerzaam voor de leerkracht.
Na 15 minuten bespreek je met de groep de gevonden resultaten waarbij kennis uitwisseling centraal staat.

De digitale opdracht voor de leerlingen:
Ga in viertallen op zoek naar het antwoord op onderstaande vraag. Je mag per viertal maar één digitaal hulpmiddel gebruiken. Jullie hebben 15 minuten de tijd. Daarna presenteren we de antwoorden aan elkaar dus bedenk ook hoe je jullie antwoord wil presenteren.

Succes.

Extra uitleg voor de leerkracht:
De leerlingen zullen al snel de vertaling te pakken hebben. Daarmee hebben ze de vraag, maar dus nog niet het antwoord. De 15 minuten zijn vrij kort. Mogelijk is het zinvol om iets langer de tijd te geven afhankelijk van de groep..
De keuze voor ‘Japans’ (zoeken ze zelf ook op o.a. via google translate) is niet willekeurig. Zeer veel exoten (dieren en planten die hier o.a. door toedoen van de mens zijn gekomen) komen uit Japan. Voorbeelden zijn Japanse oester en Japans bessenwier.
Bij een SOLE gaat het vooral om het proces, samenwerken, informatie verwerken en presenteren.

Suggestie 3: Zee quiz spelen
Spelregels:

De leerlingen krijgen een rood én een groen blaadje.
Alle leerlingen gaan staan.
De stellingen worden een voor een voorgelezen.
De leerlingen die denken dat de vraag met ja beantwoord moet worden steken het groene kaartje omhoog, de leerlingen die denken dat het antwoord nee is steken het rode kaartje omhoog.
Iedereen die het fout heeft gaat zitten.

Mogelijke stellingen:

De zee is zout. (waar)
Nederland ligt aan de zee. (waar)
Er is meer land dan zee op de aarde. (niet waar)
De dieren in de zee kunnen niet zonder plankton. (waar) Plankton is de basis voor alle leven in zee.
Een walvis is een grote vis. (niet waar) Walvissen zijn zoogdieren.
De Grote Oceaan is de grootste oceaan op aarde. (waar) De Grote Oceaan beslaat een derde van het aardoppervlak.
IJsberen eten pinguïns. (niet waar) IJsberen leven op de Noordpool, pinguïns op de Zuidpool.
Een baby zeehond drinkt melk bij zijn moeder. (waar)
In de Noordzee leven haaien. (waar) o.a. de doornhaai, de hondshaai, de ruwe haai, de kathaai.
Dolfijnen sterven vaak in visnetten. (waar) Bij de vangst op tonijn gebeurt dit met vaste regelmaat.
Op de bodem van de zee kun je auto’s tegen komen. (waar) Schepen verliezen in zwaar weer soms(delen van) de lading.

Verwerkingsactiviteit

Doel: De leerlingen verdiepen de opgedane kennis van de lescyclus Leve(n)de zee.

Werkwijze:
Suggestie 1: Observatie verwerking, determineren
De leerlingen hebben tijdens de les een dier geobserveerd en hun werkblad ingevuld.
Laat een leerling zijn/haar observatie voor de groep voorlezen zonder de naam van het dier te verklappen. Zodra de groepsgenoten weten om welk dier het gaat mogen ze de vinger opsteken.

Tips:
Laat eerst alles voorlezen en kijk voor hoeveel leerlingen de beschrijving zinvol was.
Vaak steken leerlingen te vroeg hun vinger op. Bijvoorbeeld: Dier heeft vijf poten. Dit kan een zeester maar ook een brokkel- of slangster zijn.
Bespreek samen welk kenmerk geholpen heeft of juist gemist is in de beschrijving.

Suggestie 2: Kennis en vaardigheden verbreden via 21st century skills
Levende zee verwerkingsopdracht plastic soep:

Verdeel de groep in 8 subgroepen.
Elke subgroep krijgt een opdracht.
Ze krijgen een half uur om een antwoord op de vraag te vinden met maximaal 1 digitaal hulpmiddel per groepje.

Opdracht aan de groepjes:
Zorg binnen een half uur dat je, in maximaal 1 minuut aan de hele groep kan uitleggen wat het antwoord op jullie vraag is.

8 opdrachten 1 per subgroep:

Waar op de aarde vinden we de plastic soep?
Wat is plastic soep eigenlijk, welk formaat heeft het plastic, hoeveel is het?
Welke soorten plastic zijn er?
Is er verschil tussen bioplastic en biologische afbreekbaar plastic?
Waar komt al dat plastic vandaan?
Wat is plastic eigenlijk?
Wat is het probleem met plastic soep?
Wat heeft plastic soep met ons eten te maken?

Nadat elke groepje een korte presentatie heeft gehouden gaan de groepjes op zoek naar oplossingen.
Hierbij dienen de leerlingen vooral te zoeken naar oplossingen waar zij zelf iets aan kunnen doen. Wat anderen (bijvoorbeeld volwassenen) kunnen doen kan een aanvulling zijn.
In een kringgesprek worden de ideeën verzameld en gesplitst in wat mensen kunnen doen en dingen die de leerlingen zelf kunnen doen. Vervolgens word gezamenlijk bepaald welk zelf uit te voeren idee het beste is. Spreek met de groep af dat ze de komende week het beste idee ook in praktijk brengen.

De leerlingen zullen veel informatie vinden. Graag wijzen we je op een speciaal initiatief waarbij het eigen handelen centraal staat. Dit initiatief heet, ‘Help mee, verlos de Zee! ‘ en is gestart door een 19 jarige jongen aan de Nederlandse kust.
Als de leerlingen er niet zelf mee komen is het een erg inspirerend voorbeeld en dus goed om dit alsnog in te brengen.

Suggestie 3: Het voedselweb spel
In de natuur en dus ook in de zee geldt ‘eten en gegeten worden’. In zo’n systeem (ecosysteem) zijn planten en verschillende dieren van elkaar afhankelijk, omdat ze elkaar eten. Een keten van plant -planteneter – vleeseter noemen we een voedselketen (voorbeeld: alg – zeepier – vis – zeehond).
In de natuur lopen verschillende voedselketens dwars door elkaar. Ze vormen ze een web van voedselketens: een voedselweb.

Met het spel “Voedselweb van de zee” kan dit systeem en de afhankelijkheid, die planten en dieren onderling met elkaar hebben, verduidelijkt worden. Hieronder volgt de uitleg van het spel.

Doel: De leerlingen leren dat verschillende zeedieren en –planten van elkaar afhankelijk zijn, doordat ze elkaars voedsel vormen. Alle dieren en planten zijn met elkaar verbonden in een voedselweb.

Benodigdheden:

Voor elke leerling een plaatje van een zeedier of -plant (alg, pier, mossel, krab, vis, vogel, zeehond), bol touw.

Werkwijze:
Vraag de leerlingen wat ze al weten van deze dieren. Wat zouden ze eten? Door wie zouden ze gegeten worden?

Elke leerling is straks een dier of plant. Ze gaan met elkaar een voedselweb vormen.

De groep gaat in de kring staan.
Indien de groep groter is dan 20 leerlingen werk je in tweetallen. Twee leerlingen zijn dan één dier/plant, anders duurt het spel te lang.
Iedereen hangt zijn plant of dierkaartje goed zichtbaar met knijper, paperclip of speld aan de kleding.
De zeehond krijgt de bol touw in handen.

Spelregels voedselwebspel:

De zeehond begint.
Degene, die de bol touw in handen heeft mag deze doorgeven/gooien aan een ander. Daarbij gelden de volgende regels:

Je wilt het liefst zelf eten

Geef het touw door aan iemand die jij eet.
Zeg wat je doet: “Ik ben een krab en ik eet (naam van een leerling) de mossel…” Gooi de bol touw naar … de mossel. Houd één eind van het touw vast! Je bent nu met een draad verbonden aan jouw prooi.
Zo wordt het touw steeds doorgegeven. Er ontstaat in eerste instantie een voedselketen. De mossel geeft het touw weer door aan de algen.
Is het voedsel op of is er geen eten voor jou in de kring (bijv. bij algen)?

Dan wordt je opgegeten

Geef het touw aan iemand die jou eet.
Zeg weer wat je doet: “Ik ben een alg en wordt opgegeten door (naam van leerling) de pier…” Zo ontstaat er langzaamaan een voedselweb.

Iedereen moet aan de beurt komen

Je geeft het touw aan iemand die nog niet is geweest. Kan dit niet? dan mag iemand het touw voor de 2e keer krijgen.

Einde van het spel

Iedereen is aan de beurt geweest en heeft in elk geval één keer het touw vast. Jullie zijn verbonden in een voedselweb.
In de kring wordt het web besproken:
- Welk dier zou je het liefste willen zijn en waarom?
- Wat is de rol van de zeehond? Hij staat aan de top en wordt niet opgegeten in het spel.
- Wie zou er wel een alg willen zijn en wie niet? Waarom?

De algen zijn het minst opvallend. Je ziet ze bijna niet, maar ze zijn wel heel belangrijk! Wat zou er gebeuren als er geen algen zijn? Dit gaan de leerlingen uitbeelden:

Alle algen verdwijnen. Ze laten het touw los.
Wat betekent dit voor de dieren? Wie geen eten meer heeft laat het touw los.
Steeds meer leerlingen moeten het touw loslaten, omdat ze geen eten meer hebben.
Het web stort (grotendeels) in elkaar.
Dit kan ook met andere dieren uit het web gedemonstreerd worden: bijvoorbeeld met het wegvallen van vissen, bij visvangst door de mens.

Dit voedselwebspel is (gedeeltelijk) overgenomen van en met toestemming van de Waddenzeeschool

Bestanden bij dit materiaal:

Handleiding Leve(n)de zee.pdf
Lesbrief Leven de Zee.pdf
Levende zee - Uitleg SOLE.pdf

Afbeeldingen: